Tác dụng của cây chó đẻ (Diệp hạ châu)

Cây chó đẻ có tên khoa học là Phyllanthus urinaria L., thuộc họ thầu dầu. Người ta còn gọi nó bằng cái tên khác là diệp hạ châu, trân châu thảo, diệp hòe thái, lão nha châu,...

Đây là một loài cây thân thảo, chiều cao trung bình khoảng 20 - 30cm, một số cây có thể có chiều cao lên đến 60 - 70cm. Thân cây nhẵn, màu hồng đỏ hoặc màu xanh, có phần xốp ở giữa tạo thành một đường rỗng ở bên trong.

Lá cây có hình bầu dục, kích thước nhỏ, tạo thành 2 hàng ở 2 bên cành lá. Trong khi đó thì các cành lá lại mọc so le với nhau. Cuống lá rất ngắn.

Hoa thường mọc ở kẽ lá, cuống ngắn, thuộc loại hoa đơn tính. Hoa đực mọc ở đầu cành, có 6 lá dài, 3 nhị, chỉ nhị ngắn còn hoa cái thì mọc ở cuối cành, 6 lá dài, bầu hình trứng.

Quả có hình cầu, dạng nang, hơi dẹt, mọc rủ xuống ở dưới lá, có khía mờ và có gai. Bên trong quả có chứa hạt hình 3 cạnh.

Thông thường, mùa hoa chó đẻ nở thường vào tháng 4 – 6 còn mùa quả thường vào tháng 7 – 9 hằng năm.

Có bao giờ bạn thắc mắc nó lại có tên là cây chó đẻ hay không? Sở dĩ tên gọi này xuất phát từ việc người ta nhận thấy rằng, những con chó sau khi đẻ thường sẽ đi ăn cây này. Bên cạnh đó, cái tên diệp hạ châu xuất phát từ hình dạng tròn nhỏ, nằm dưới cành lá của loài cây này.

Trong tự nhiên, cây chó đẻ mọc hoang dại rất nhiều từ vùng thành thị đông đúc cho đến những miền quê xa xôi hẻo lánh. Người ta cũng trồng chúng trên các cánh đồng, trang trại để thu hoạch dược liệu.

Thành phần hóa học của cây chó đẻ bao gồm flavonoid, alcaloid phyllanthin và các hợp chất hypophyllanthin, niranthin, phylteralin, đặc biệt là phyllanthus với tác dụng ức chế mạnh HBV thông qua việc ức chế enzym ADN polymerase của HBV.

Chính vì thế, cây chó đẻ là một loại dược liệu xuất hiện trong các bài thuốc chữa trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tất cả các bộ phận của cây chó đẻ (trừ phần rễ) đều có thể sử dụng để làm thuốc.

Theo Y học cổ truyền, cây chó đẻ có vị đắng, tính mát, có tác dụng tiêu độc, sát trùng, tiêu viêm, tán ứ, thông huyết mạch và lợi tiểu. Chính vì thế, người ta thường sử dụng cây chó đẻ để điều trị mụn nhọt, đinh râu, chữa vết thương do rắn cắn bằng cách đắp ngoài hoặc sắc nước uống.

Còn theo Y học hiện đại, cây chó để có tác dụng hạ sốt, lợi tiểu, có thể hỗ trợ điều trị đái tháo đường, u xơ tuyến tiền liệt, viêm âm đạo, viêm đại tràng, viêm gan vàng da.

Cây chó đẻ có thể sử dụng khô hoặc tươi đều được. Nếu sử dụng tươi, bạn cần rửa sạch và sử dụng ngay. Còn nếu muốn sử dụng được lâu dài, bạn có thể sử dụng khô, sau khi thu hoạch thì đem cây đi rửa sạch, để cho ráo nước rồi phơi hoặc sấy khô là được.

Dưới đây là một số bài thuốc thông dụng từ cây chó đẻ:

- Bài thuốc chữa mụn nhọt: Chuẩn bị một nắm cây chó đẻ tươi, đem đi rửa sạch rồi giã nhuyễn với một ít muối. Sau đó, cho một ít nước sôi vào, trộn đều và vắt lấy nước cốt uống, sử dụng bã để đắp vào chỗ đau.

- Bài thuốc chữa viêm gan vàng da: Chuẩn bị 40g chó đẻ. 12g mã đề, 12g chí tử và 16g nhân trần rồi đem sắc tất cả những nguyên liệu này với nhau. Mỗi ngày uống 1 thang, liên tục trong 30 ngày.

- Bài thuốc chữa sốt rét: Chuẩn bị 8g cây chó đẻ; thảo quả, dây hà thủ ô, lá mãng cầu ta tươi, thường sơn, dây gắm mỗi loại 10g; binh lang, ô mai, dây cóc, mỗi loại 4g. Đem tất cả những nguyên liệu này sắc với 600ml nước cho đến khi cô đặc lại còn khoảng 1⁄3 lượng nước ban đầu. Sau đó, tiến hành lọc lấy nước rồi chia làm 2 phần và uống trước khi lên cơn sốt rét khoảng 2 giờ.

- Bài thuốc cầm máu vết thương chảy máu: Chuẩn bị một nắm cây chó đẻ rồi đem đi giã nhuyễn với vôi, sau đó đắp lên vết thương.

- Bài thuốc chữa bệnh chàm mãn tính: Chuẩn bị một nắm lá cây chó đẻ, đem đi vò nát hoặc giã nhuyễn rồi chà lên vùng bị chàm. Thực hiện việc này liên tục trong nhiều ngày.

Xem thêm:

1. Tác dụng của cà gai leo
2. Tác dụng của cây cỏ xước
3. Tác dụng của lá lốt