Công dụng & Tác dụng của cây sâm đại hành

Cây sâm đại hành có tên khoa học là Bulbus Eleutherinis subaphyllae. Người ta còn gọi nó bằng những cái tên khác như hành lào, tỏi lào, tỏi đỏ hay kiệu đỏ. Đây là một loài cây thân thảo, sống lâu năm. Đây là một loài cây thân thảo, sống lâu năm. Chiều cao trung bình của cây sâm đại hành khoảng 30 - 60cm.

Lá của sâm đại hành có hình mũi mác dài, trên bề mặt lá xuất hiện những gân lá chạy song song với nhau. Thông thường, lá cây sẽ tập trung nhiều ở phía gốc cây.

Phần thân của sâm đại hành phình to ra giống như củ hành nhưng có màu đậm hơn và dài hơn. Bên ngoài được bao phủ bởi lớp vảy có màu đỏ nâu. Thông thường, chiều dài của sâm đại hành khoảng 4 - 5cm, khi cắt ra sẽ có màu đỏ nhạt với những đường tròn đồng tâm màu trắng.

Hoa của sâm đại hành có 3 cánh màu trắng hoặc hơi vàng, 3 lá đài và 3 nhị màu vàng. Hoa thường mọc thành từng chùm.

Trong tự nhiên, cây sâm đại hành mọc ở dạng tái sinh và cho ra chồi non, từ cành đó, người ta có thể trồng một cây mới.

Sâm đại hành là loài cây ưa đất ẩm ướt, ưa ánh sáng. Có nguồn gốc từ khu vực châu Mỹ, hiện nay, sâm đại hành đã được trồng vô cùng phổ biến trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, loài cây này được tìm thấy nhiều ở các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Hòa Bình.

Thông thường, phần rễ và thân củ là những bộ phận được sử dụng chủ yếu để làm thuốc của sâm đại hành. Theo nghiên cứu, trong cây sâm đại hành có chứa những hoạt chất như Eleutherin, Eleutherol, Isoeleutherin cùng một số hoạt chất khác. Các hoạt chất này có tác dụng với một số loài vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Diplococcus pneumonia, Streptococcus hemolyticus,...

Theo Y học cổ truyền, thân củ của sâm đại hành có vị ngọt hơi hắc, tính ấm, không có độc, có tác dụng bổ huyết, thông huyết, tiêu độc, sinh cơ, an thần. Chính vì thế, người ta thường sử dụng sâm đại hành để làm thuốc bổ huyết, giúp tiêu hóa và điều trị những chứng bệnh khác như kém ăn, mất ngủ, ho viêm phế quản, phong thấp đau khớp,...

Còn theo Y học hiện đại, thân củ của sâm đại hành kháng với một số loại vi khuẩn gây viêm đường hô hấp và đường ruột, đồng thời có tác dụng kích thích tiêu hóa, an thần. Chính vì vậy, sâm đại hành được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp (như viêm họng, viêm amidan, viêm đường hô hấp, hen suyễn, viêm phế quản,…), điều trị các bệnh về đường tiêu hóa (như viêm ruột,...) hay làm thuốc lợi tiểu.

Cây sâm đại hành thường phát triển từ 1 đến 2 năm. Vào mùa đông, khi thân cây tàn lụi thì việc thu hoạch sâm đại hành sẽ được tiến hành. Người ta sẽ đào lấy củ về, bóc bỏ những lớp bên ngoài rồi rửa sạch. Sau đó, đem bóc tách những lớp bên trong ra, thái dọc rồi đem phơi sấy khô để dùng làm thuốc.

Người ta thường sử dụng sâm đại hành dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột, nấu thành cao, chế thành viên, ngâm rượu hoặc dùng làm thuốc đắp ngoài da. Liều lượng sử dụng được khuyến cáo là từ 4 – 12g/ngày, có thể dùng tươi hay khô tùy theo nhu cầu sử dụng của mỗi người.

Dưới đây là một số bài thuốc từ sâm đại hành vô cùng thông dụng trong đời sống, dựa theo kinh nghiệm của dân gian:

- Bài thuốc điều trị viêm họng, viêm amidan, viêm phổi: Chuẩn bị 3g sâm đại hành cùng vỏ rễ cây cau, sài đất, cỏ nhọ nồi, bách bộ, mạch môn, mỗi vị 12g. Đem những nguyên liệu trên sắc với nước để uống.

- Bài thuốc điều trị mụn nhọt, sưng tấy: Chuẩn bị 4g sâm đại hành cùng bông trang, đơn tướng quân, sài đất, bồ công anh, mỗi vị 16g. Đem những nguyên liệu trên để sắc với nước để uống.

- Bài thuốc ngâm rượu bổ huyết, điều trị phong tê thấp: Chuẩn bị sâm đại hành, cốt toái bổ, cẩu tích, độc hoạt, đương quy, bạch chỉ, mỗi vị 50g. Đem những nguyên liệu trên ngâm với 2 lít rượu để uống dần.

- Bài thuốc điều trị thiếu máu, mất ngủ: Chuẩn bị 30g sâm đại hành cùng 14g lạc tiên. Bạn có thể đem sắc lấy nước để uống hoặc cũng có thế nấu cao dùng dần.

- Bài thuốc điều trị sa trực tràng: Chuẩn bị 15g sâm đại hành, 15g đảng sâm, 6g xuyên khung, 15g hoàng kỳ, đem những nguyên liệu trên để sắc với nước để uống.